Najnowsza nowelizacja ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1467) wprowadza szereg istotnych zmian, wśród których na szczególną uwagę zasługuje grupa przepisów stanowiących tzw. prawo holdingowe. Podstawowym celem ich wprowadzenia jest uregulowanie zasad funkcjonowania spółek w ramach tworzonych przez nie grup kapitałowych, które to zagadnienia dotychczas unormowane były jedynie marginalnie.
Jak możemy przeczytać w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej grupa spółek jest „kwalifikowanym” stosunkiem dominacji i zależności pomiędzy określonymi spółkami tworzącymi grupę spółek, gdyż spółki te kierują się wspólną strategią gospodarczą, która umożliwia spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi. Pozwala to wyróżnić nową kategorię prawną występującą w praktyce polskich i zagranicznych grup spółek, jaką jest „interes grupy spółek”. Stąd zaszła konieczność normatywnego zdefiniowania „grupy spółek” jako kategorii prawnej odrębnej od stosunku dominacji i zależności.
Nowe przepisy będą miały zastosowanie do grup spółek, w których:
- zarówno spółka dominująca, jak i spółki zależne są spółkami kapitałowymi,
- spółka zależna nie jest spółką publiczną, nie znajduje się w likwidacji ani w upadłości oraz nie jest podmiotem objętym nadzorem nad rynkiem finansowym,
- zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej podejmie uchwałę w sprawie uczestnictwa w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej,
- spółka dominująca i spółka zależna ujawnią uczestnictwo w grupie spółek w rejestrze.
Nowelizacja zakłada, że spółka dominująca oraz spółka zależna, które uczestniczą w grupie spółek, kierują się nie tylko interesem spółek, ale również interesem grupy spółek, mając przy tym jednocześnie na względzie interesy wierzycieli, wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.
W ramach nowych przepisów wprowadzono szereg zasad, mających na celu ułatwienie sprawnego zarządzania grupą spółek, tj. w szczególności:
- możliwość wydawania wiążących poleceń spółce zależnej przez spółkę dominującą w zakresie prowadzenia spraw spółki,
- ustalono zasady wykonywania oraz odmowy wykonania wiążącego polecenia,
- wyłączenie odpowiedzialności członka organu lub likwidatora spółki zależnej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia,
- możliwość żądania dostępu spółki dominującej do ksiąg i dokumentów spółki zależnej.
Ponadto nowelizacja zakłada wzmocnienie pozycji rady nadzorczej spółki dominującej, której podstawowym zadaniem ma być stały nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek. W celu jego realizacji radę nadzorczą wyposażono w kompetencje do żądania od zarządu spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek udostępnienia ksiąg i dokumentów oraz udzielenia informacji, prawo do wyboru doradcy w celu zbadania określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku oraz do wyrażania zgody na dokonywanie transakcji pomiędzy spółkami, z którymi spółka pozostaje w stosunku zależności lub powiązania, o ile ich wartość w ciągu roku obrotowego przekroczy 10% sumy aktywów spółki.
W celu natomiast ochrony wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej przewidziane zostały:
- obowiązek spółki zależnej sporządzenia sprawozdania o jej powiązaniach ze spółką dominującą za okres ostatniego roku obrotowego i przedstawienia go zgromadzeniu wspólników albo walnemu zgromadzeniu,
- prawo do żądania wyznaczenia przez sąd rejestrowy firmy audytorskiej do badania sprawozdań finansowych w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek,
- prawo do przymusowego odkupu udziałów albo akcji należących do wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej,
- odpowiedzialność spółki dominującej wobec wspólników lub akcjonariuszy spółki zależnej za obniżenie wartości przysługujących im udziałów albo akcji, będące następstwem wykonania wiążącego polecenia.
W ocenie twórców projektu ustawy zmiany przyczynią się do usprawnienia funkcjonowania przedsiębiorców, którzy działają w oparciu o złożone struktury korporacyjne. Z kolei rozszerzenie kompetencji nadzorczych po stronie rad nadzorczych w założeniu pozwolić ma na redukcję ryzyka związanego z działalność gospodarczą i sprzyjać eliminacji nadużyć. To natomiast może poprawić wizerunek tych podmiotów z perspektywy krajowych oraz zagranicznych inwestorów, a w konsekwencji zwiększyć zdolność pozyskiwania przez nie środków finansowych.
