Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. Należy mieć na uwadze, iż spadek nie zawsze jest rzeczą pozytywną, bowiem w skład spadku mogą wchodzą również długi zmarłego, które nie wygasają wraz z jego śmiercią, lecz przechodzą na jego spadkobierców. W przypadku śmierci spadkodawcy jego spadkobiercy mają trzy możliwości działania:
- przyjęcie spadku wprost, co oznacza, iż spadkobierca będzie odpowiadał za odziedziczone długi bez ograniczeń,
- przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, co wiąże się z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe (do takiego skutku dojdzie również w przypadku, gdy spadkobierca pozostanie bierny i nie zrobi nic),
- odrzucenie spadku.
W przypadku, gdy wiemy, że spadkodawca posiadał liczne długi lub nie jesteśmy tego pewni, lecz istnieje duże prawdopodobieństwo istnienia takich długów, wówczas warto rozważyć odrzucenie spadku.
Odrzucić spadek może zarówno spadkobierca powołany do dziedziczenia w testamencie, jak i spadkobierca ustawowy. W tym celu należy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przed notariuszem lub przed właściwym sądem (w formie ustnego oświadczenia lub na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym). Możliwość złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku jest ograniczona w czasie – spadkobierca ma na to 6 miesięcy od momentu, gdy dowiedział się o swoim powołaniu do spadku.
Co się stanie, gdy przegapisz termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku? Wówczas nabywasz spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Co to oznacza? W przypadku otrzymania spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca dziedziczy zarówno aktywa, jak i długi spadkodawcy. Jednakże za odziedziczone w ten sposób długi spadkobierca odpowiada jedynie do wysokości odziedziczonych aktywów.
Odrzucenie spadku powoduje, iż osobę, która spadek odrzuciła traktuje się tak, jak gdyby nie dożyła chwili otwarcia spadku, a w jej miejsce wchodzą jej spadkobiercy. W związku z tym pojawić może się pytanie, czy małoletnie dziecko może odrzucić spadek? Dziecko może zarówno przyjąć jak i odrzucić spadek. Jednakże, z uwagi na niepełnoletność nie może zrobić tego samodzielnie. W jego imieniu oświadczenie o odrzuceniu spadku muszą złożyć rodzice lub opiekunowie prawni. Na tym jednak problem się nie kończy, bowiem rodzice lub też opiekunowie prawni dziecka nie mogą bez zezwolenia sądu dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem ich dziecka, ani też wyrażać zgody na samodzielnie dokonywanie takich czynności przez dziecko. Dlatego w celu doprowadzenia do odrzucenia przez dziecko spadku należy najpierw złożyć do wydziału rodzinnego i nieletnich odpowiedniego Sądu Rejonowego wniosek o wyrażenie zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Dopiero po uzyskaniu zgody sądu rodzice lub opiekunowie prawni dziecka mogą odrzucić spadek w imieniu małoletniego.
Oczywiście do każdej sytuacji trzeba podchodzić indywidualnie i porównać wszelkie argumenty za i przeciw odrzuceniu spadku. Może bowiem okazać się, iż w konkretnej sytuacji istniejące długi są jedynie małym procentem w porównaniu do aktywów, które odziedziczymy.
