Konieczność implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE. L. Nr 188, str. 79) może skutkować wprowadzeniem do polskiego prawa pracy nowych uprawnień pracowników związanych z urlopem. Przygotowany przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej projekt ustawy zmieniającej przepisy Kodeksu pracy nadaje bowiem pracownikom prawo do urlopu związanego z działaniami siły wyższej, jak również wprowadza nowy rodzaj urlopu – urlop opiekuńczy.
Czym jest dyrektywa work-life balance?
Zacznijmy od tego, czym jest dyrektywa work-life balance. Jest to unijny akt prawny, który ustanawia minimalne wymagania mające na celu osiągnięcie równości kobiet i mężczyzn pod względem szans na rynku pracy i traktowania w miejscu pracy – poprzez ułatwienie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenia życia zawodowego z życiem rodzinnym. W tym celu dyrektywa przewiduje indywidualne prawa związane z urlopem ojcowskim, urlopem rodzicielskim i urlopem opiekuńczym, a także elastyczną organizację pracy dla pracowników będących rodzicami oraz opiekunami. Celem dyrektywy jest zachęcenie do równiejszego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi pomiędzy kobietami i mężczyznami. Na wdrożenie wszelkich zaleceń w powyższym zakresie do krajowych porządków prawnych Państwa Członkowskie mają czas do 2 sierpnia 2022 roku.
W jaki sposób projekt zmian Kodeksu pracy wprowadza do polskiego systemu prawnego wytyczne dyrektywy dotyczące urlopów opiekuńczych?
Na wstępie wypada zauważyć, że umieszczenie przepisów implementujących w Kodeksie pracy powoduje, iż nowe regulacje obejmą wyłącznie osoby świadczące pracę na podstawie umowy o pracę.
W myśl proponowanej zmiany pracownikowi przysługiwać będzie urlop opiekuńczy w wymiarze do 5 dni w roku kalendarzowym w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymagać będzie znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych.
Za członka rodziny w projekcie uznano syna, córkę, matkę, ojca oraz małżonka pracownika.
Urlopu opiekuńczy udzielany będzie w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Urlopu tego udziela się na wniosek złożony przez pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Wniosek musi zawierać imię i nazwisko osoby wymagającej znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika oraz stopień pokrewieństwa (w przypadku członka rodziny) lub adres zamieszkania tej osoby (w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny).
Okres urlopu opiekuńczego będzie wliczał się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Pracownik nie zachowa za czas przebywania na urlopie opiekuńczym wynagrodzenia. Co ważne pracownik korzystający z urlopu opiekuńczego ma korzystać ze szczególnej ochrony przysługującej pracownikowi przebywającemu na urlopach związanych z rodzicielstwem.
Urlop z powodu siły wyższej
Przy okazji implementacji dyrektywy ustawodawca planuje przyznać pracownikowi prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeśli konieczna jest natychmiastowa obecność pracownika.
Pracownik korzystający z tego zwolnienia zachowa prawo do połowy wynagrodzenia.
Pracodawca obowiązany będzie udzielić pracownikowi zwolnienia od pracy na żądanie zgłoszone przez pracownika we wniosku najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownik, a niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Planowana nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza także szereg nowych rozwiązań w prawie pracy, o których będziemy Was informować w następnych wpisach.
