W lipcu Ministerstwo Rozwoju poinformowało o planowanym rozpoczęciu prac legislacyjnych nad zmianą ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2021 poz. 815). Rząd planuje przyjąć projekt noweli tejże ustawy już w pierwszym kwartale 2022 roku. Planowane prace legislacyjne mają związek z umożliwieniem w przyszłości przekształcenia użytkowania wieczystego gruntów innych niż grunty wykorzystywane na cele mieszkaniowe na własność.
Już od wielu lat w Polsce pracuje się nad likwidacją prawa użytkowania wieczystego, jednakże do dziś nie udało się wypracować kompleksowych rozwiązań w tym zakresie. Co prawda na podstawie przepisów ustawy z 20 lipca 2018 roku prawo użytkowania wieczystego przekształcono w prawo własności wraz z dniem 1 stycznia 2019 roku, jednakże dotyczyło to wyłącznie gruntów wykorzystywanych na cele mieszkaniowe. Grunty będące w użytkowaniu wieczystym przedsiębiorców zostały pominięte, a powodem takiego rozwiązania była między innymi treść traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
Planowana całkowita likwidacja użytkowania wieczystego jest dobrą informacją dla przedsiębiorców, którzy obawiają się inwestowania na gruntach będących w użytkowaniu wieczystym wobec braku pewności czy umowa o użytkowanie wieczyste zostanie z nimi przedłużona czy obawą przed znaczącym podniesieniem opłaty rocznej. Z drugiej strony likwidacja prawa użytkowania wieczystego nie pozostanie bez znaczenia dla gmin, które – będąc właścicielami dużej części gruntów oddanych w użytkowania wieczyste – otrzymują dochód z tytułu opłat rocznych od użytkowników wieczystych.
Na czym właściwie polega problem niezgodności z traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską? Zgodnie z art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej „wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi”. Górnym limitem pomocy publicznej jest aktualnie 200 tys. euro w ciągu trzech kolejnych lat podatkowych – każde wsparcie przekraczające tę kwotę wymaga notyfikacji i zgody Komisji Europejskiej.
Tym samym przeszkodę dla powszechnego uwłaszczenia przedsiębiorców na chwile obecną stanowi brzmienie przepisu art. 69 ustawy o gospodarce nieruchomościami (zasada odpłatności za nabycie prawa własności). Zgodnie z tym przepisem na poczet ceny nieruchomości gruntowej sprzedawanej jej użytkownikowi wieczystemu zalicza się kwotę równą wartości prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości, określoną według stanu na dzień sprzedaży. Rozwiązanie przedstawione we wspomnianym przepisie zostało zakwestionowane przez Komisję Europejską, która oceniła mechanizm ustalania opłaty z art. 69 ustawy o gospodarce nieruchomościami za naruszający zasady swobodnej konkurencji.
Aktualnie nie jest znany kierunek planowanych zmian w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Nie wiadomo również czy likwidacja prawa użytkowania wieczystego nastąpi z mocy z samego prawa czy też będzie odbywać się na wniosek zainteresowanego. W opisie prac legislacyjnych Rada Ministrów zwróciła jednak uwagę na konieczność odmiennego uregulowania zasad odpłatności za nabycie gruntów, tak aby spełniać wymogi postawione przez prawo europejskie.
